TÜRKİYE’DE MİMARİ MAKET
Türkiye’de Mimari Maket, 2017 yılında başlayan bir araştırma projesi. Aynı yıl Studio-X Istanbul’da düzenlenen sergi araştırmanın ilk çıktılarından biriydi. Bunu Ekim 2020’de Düşünme ve Görselleştirme Aracı Olarak Türkiye’de Mimari Maket | 20. Yüzyıldan Bir Kesit adını taşıyan kitabın yayımlanması takip etti. Kitap, maketin mimarlık pratiği-eğitimi-tarihi ve arşivindeki yerine değinen metinlerin yanı sıra sekiz maket yapımcısının —Sami Pazarbaşı, Sidel Pazarbaşı, Yusuf Z. Ergüleç, Selahattin Yazıcı, Mehmet Şener, Varjan Yurtgülü, İhsan Kostak, Murat Küçük— yaşam öyküleri, profesyonel çalışmaları ve üretimlerinden oluşan bir seçkiyi kapsıyor. Yine 2020 yılında Mimar/Arkitekt ve Mimarlık dergilerinde maketin yeri üzerine analitik çalışmalar yapmayı mümkün kılacak bir veritabanı çalışmasına başlandı. Bu çalışma için özel olarak hazırlanan maketara.com 2021 yılında erişime açılacak.
17 Kasım 2017 – 19 Ocak 2018 tarihleri arasında Studio-X Istanbul’da düzenlenen Düşünme ve Görselleştirme Aracı Olarak Türkiye’de Mimari Maket sergisinin sunuş yazısı:
“Bir mimari düşüncenin sınanması ve/veya o düşüncenin temsili, kimi zaman da belgelenmesi amacıyla üretilen maket, mimarlık üretiminin ayrılmaz bir parçası olagelmiştir. Maket, bir mimarlık bürosu içinde çoğu zaman en basit malzeme ve yöntemlerle üretilen çalışma maketlerinden bir profesyonel eliyle en sofistike malzeme ve tekniklerle üretilen sunum maketlerine çeşitlenir. Çalışma maketlerinin çoğu en fazla proje süresince mimarlık bürosunda yaşayabilir, hızla tozlanır, bozulur ve kaybolur gider; zaten onun üretim amacı tasarım sürecine yöneliktir. Sunum amaçlı üretilen maketler de çoğu zaman mimarlık bürolarında yaşamaz, üretim amacına bağlı olarak farklı yolculuklara çıkar ve çoğu zaman onlar da kaybolur gider. Geriye maketin fotoğrafları kalır. Yani üç boyutlu bir ifade yeniden iki boyutlu bir mecraya taşınır. Türkiye’deki mimarlık yayınlarında ve arşivlerde karşımıza sıkça çıkan maket fotoğrafları çoğu kez künyesizdir. Yani maketi üretenin kim olduğuna, kullanılan malzemeye, tekniğe, ölçeğe dair bilgiler içermez. O maketleri fotoğraflayanların kim olduğuna dair de bilgi yoktur.
Sergi, mimarlık camiasının yakından takip ettiği, işbirliği yaptığı bu aktörleri ve üretimlerini görünür hale getirmeyi hedefleyen uzun soluklu bir çalışmanın ara aşaması niteliğindedir. Türkiye’nin özellikle 20. yüzyıl mimarlık üretimini yansıtan bir maket seçkisi; farklı jenerasyonlardan gelen beş maket yapımcısının, Yusuf Z. Ergüleç, Selahattin Yazıcı, Mehmet Şener (Atölye 77), Varjan Yurtgülü (Min Tasarım) ve Murat Küçük’ün (Atölye K), paylaşıma açılan arşivleri; 1931-1980 yıllarında yayımlanan Mimar/Arkitekt dergilerinin maketle ilgili kısımlarının analizi serginin üzerinde yoğunlaştığı ana bileşenlerdir. Başlattığımız arşiv çalışmasıyla bugüne dek kayda geçmemiş bilgileri kayıt altına alırken –malzeme, teknik, ölçek, yöntem, ifade, temsil, mecra, ilişkiler ağı gibi araçlarla incelemeye çalıştığımız– mimari maket yapımının mimarlık yazınına kazandırılmasını hedeflemekte; mimarlık üretimini tüm bileşenleriyle okumaya katkıda bulunmaya çalışmaktayız.”
SERGİ KÜNYESİ | |
Küratör | Pelin Derviş |
Araştırma ekibi | Pelin Derviş; Ufuk Demirgüç, İlayda Güler; Saliha Aslan, Elif Bilge; T. Elvan Altan, Aydan Balamir, Güven Arif Sargın, Pelin Yoncacı Arslan, ODTÜ Mimarlık Fakültesi desteğiyle |
“Maket Yapımcıları” video kayıtları | Tanju Eren |
“Mimar ve Mimari Maket” sunumu | Pelin Derviş – Metehan Özcan |
Sergi mobilyası tasarımı | Avşar Gürpınar, Mete Godollar, İstanbul Bilgi Üniversitesi üretim desteğiyle |
Grafik tasarım | Ufuk Demirgüç |
Aydınlatma danışmanı | Ali Berkman (On|Off) |
Deşifre | Amina Rezoug |
Çeviri | Osman Şişman |
Sergilenen maketleri ödünç veren, bilgi-belge paylaşımları ve emekleriyle projeye destek olan kişi ve kurumlar | Akif Ergüleç, Arıkoğlu Ailesi, Aslı Can, Aslı Yazıcı Yakın – Orhun Yakın, Can Çinici (Çinici Mimarlık), Celal Abdi Güzer, Dalokay Ailesi, Doğan Hasol, Doğan Tekeli (Tekeli-Sisa Mimarlık), Doruk Pamir, Ela Güngören, Fatmagül Aslaner Gegeoğlu, Gorbon Ailesi, Hasan Özbay, İTÜ Çevre ve Şehircilik Uygulama Araştırma Merkezi Arşivi, Kalebodur, Mehmet Konuralp, Mehmet Savaş, Mehmet Şener (Atölye 77), Mert Onur, Metin Çelik, Murat Küçük (Atölye K), Nazlı Tayman, Nuran Zeren Gülersoy, Paul Bonatz-Peter Dübbers Aile Arşivi, Pınar Under Sınav, Rahman Çelebi, SALT Araştırma Mimarlık ve Tasarım Arşivi, Selahattin Yazıcı, Sevinç Hadi, Şevki Pekin, Suzan Sanlı, TEGET, Uğur Tanyeli, V. Gönül Aslaner – Mustafa Arslan Aslaner, Varjan Yurtgülü (Min Tasarım), Yeşim Duman, Yılmaz Zenger, Zafer Akay |
Studio-X Istanbul desteğiyle Yusuf Z. Ergüleç, ODTÜ Mimarlık Fakültesi desteğiyle de Selahattin Yazıcı arşivleri sayısallaştırılmakta ve kataloglanmaktadır. Bu çalışmaya yönelik olarak ekibe eğitim veren SALT Araştırma Mimarlık ve Tasarım Arşivi çalışma sürecinin tamamlanmasını takiben her iki arşivi de araştırmacıların erişimine çevrimiçi olarak açacaktır. [Yusuf Z. Ergüleç Arşivi Nisan 2019’da erişime açıldı] | |
İstanbul Tasarım Bienali kapsamında Studio-X Istanbul ve Pelin Derviş liderliğinde geliştirilen “Türkiye Tasarım Kronolojisi | Deneme” çalışmasının devamı niteliğindeki bu sergi, İstanbul Tasarım Bienali tarafından desteklenmektedir. | |
Üstteki fotoğraf: Sahir Uğur Eren |